جاسوسافزارها، نرمافزارهای مخربی هستند که میتوانند بدون اجازه به سیستمهای کامپیوتری یا دستگاههای تلفن همراه نفوذ کنند و بر فعالیتهای کاربر نظارت کنند، اطلاعات شخصی را سرقت کنند و کارهای زیانبار مختلفی را انجام دهند. چنانچه در جاسوسافزارها سرزده میآیند! (۱) بیان شد:
جاسوسافزارها دارای قابلیتهایی از جمله ثبت ضربههای کلید کاربر، گرفتن اسکرینشات، نظارت بر تاریخچه مرورگر اینترنت و فعالیتهای قربانی، سرقت رمزهای عبور یا ضبط اطلاعات شخصی و انجام سایر فعالیتهای ناخواسته هستند و اغلب توسط افراد یا سازمانهای مخرب به منظور دستیابی به اهدافی مانند هک یا سرقت اطلاعات شخصی طراحی و استفاده میشوند.
علاوه بر این به طور مخفیانه و با روشهای رایج به خصوص از طریق پیوستهای ایمیل مخرب، لینکهای دانلود جعلی، تبلیغات، نرمافزارهای مزاحم و سوء استفاده از آسیبپذیریهای امنیتی پخش میشوند.
این نوع بدافزار اغلب بدون اطلاع کاربر قربانی اجرا میشود و به طور پنهانی دادهها را گردآوری میکند و ممکن است بر عملکرد رایانه تأثیر بگذارد. به عبارت دیگر منجر به نقض حریم خصوصی، از دست دادن دادهها، کندی رایانه و ظاهر شدن تبلیغات ناخواسته میشود. از همین رو، جلوگیری از آلودگی به جاسوسافزار و به حداقل رساندن آسیب آنها مهم تلقی میشود.
برای جلوگیری از مواجهه با چنین خطراتی، کاربران باید محتاط بوده و از دانلود از منابع نامعتبر خودداری کنند. همچنین به منظور شناسایی آنها الزامی است که با استفاده از یک برنامه آنتی ویروس و ضد بدافزار به روز، نسبت به اسکن منظم سیستم اقدام کنند تا فعالیتهای غیرعادی تحت نظارت و کنترل باشد.
از کجا بدانیم گوشیمان آلوده به جاسوسافزار است؟
تشخیص اینکه آیا نرمافزار جاسوسی روی تلفن همراه خود داریم یا نه دشوار است، اما وجود برخی علائم ممکن است سرنخی باشد. از جمله نشانههای احتمالی وجود جاسوسافزارها بر روی گوشی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
🔸 کاهش ناگهانی عمر باتری: اگر باتری گوشی خیلی سریعتر از حد معمول خالی شود، ممکن است جاسوسافزار در پس زمینه در حال اجرا باشد.
🔸 استفاده غیرمنتظره از داده: اگر میزان مصرف داده تلفن بسیار بیشتر از حد معمول باشد، احتمال انتقال دادهها در پس زمینه توسط جاسوسافزار وجود دارد.
🔸 گرمای غیرعادی دستگاه: اگر تلفنتان بیش از پیش گرم میشود، ممکن است به دلیل انجام کارهای فشرده جاسوسی در پس زمینه باشد.
🔸 پیامها یا هشدارهای نامربوط: اگر پیامهای متنی، اعلانها یا هشدارهای نامربوط و عجیبی را در تلفن خود مشاهده کردید، ممکن است نشانه فعال بودن جاسوسافزار باشد.
🔸 صداها یا تماسهای غیرمعمول: اگر صداهای عجیب و غریب، صداهای پس زمینه یا تماسهای غیرمجاز از گوشی خود میشنوید، احتمال فعال بودن جاسوسافزار در تلفنتان وجود دارد.
▫️برای محافظت در برابر حملات جاسوسافزار، کسب و کارها باید دائماً به روز باشند و آخرین روندها را دنبال کنند. در این زمینه، اخیراً رویکرد امنیتی Zero Trust محبوبیت یافته است. Zero Trust یک مدل امنیتی است که در آن هر کاربر و دستگاه به طور خودکار غیرقابل اعتماد تلقی میشود و کنترلهای دسترسی شدیدی اعمال میگردد. هدف این رویکرد ارائه دفاع موثرتر در برابر تهدیدات داخلی و خارجی است.
علاوه بر این، استفاده از فناوریهایی مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی در فرآیندهای شناسایی و پیشگیری از آلودگی به جاسوسافزارها در حال گسترش است. این فناوریها نتایج سریعتر و دقیقتری را در تشخیص رفتار غیرعادی و شناسایی حملات روز صفر با تجزیه و تحلیل دادههای بزرگ ارائه میکنند.
در نهایت، خدمات امنیتی مبتنی بر ابر نیز جریان مهمی هستند. این سرویسها ترافیک شبکه را رصد میکنند، تهدیدات را تحلیل میکنند و به کسب و کارها کمک میکنند تا آسیبپذیریها را ببندند و در برابر حملات سایبری محافظت کنند. با پیروی از این روند، کسب و کارها میتوانند دفاع قویتری در برابر حملات نرم افزارهای جاسوسی ارائه دهند.
چگونه جاسوسافزارها را حذف کنیم؟
❎ انجام اسکن بدافزار: هنگامی که برنامه آنتیویروس از کار میافتد یا برخی از جاسوسافزار شناسایی نمیشوند، حائز اهمیت است که یک اسکن بدافزار اضافی را اجرا کنید. یک برنامه ضد بدافزار قابل اعتماد دانلود و از آن برای اسکن رایانه خود استفاده کنید. این برنامهها معمولاً میتوانند اسکن دقیقتری انجام دهند و نرمافزارهای جاسوسی را شناسایی کنند:
- https://www.virustotal.com
- https://sitecheck.sucuri.net
- https://safeweb.norton.com
- https://transparencyreport.google.com/safe-browsing/search.
❎ بازنشانی یا ریست مرورگرها: جاسوسافزارها معمولاً از طریق افزونههای مرورگر (Google Chrome، Mozilla Firefox، Microsoft Edge، Safari، Opera) و افزونههای مخرب منتقل میشوند. بازنشانی تنظیمات مرورگر میتواند در حذف جاسوسافزارها کمک کند. همه افزونهها و نوار ابزارهای مرورگر خود را بررسی کنید و موارد مشکوک را حذف کنید.
❎ بررسی به روزرسانیها: سیستم عامل، مرورگرها و سایر نرمافزارهای رایانهتان را به منظور به روزرسانی بررسی و به روز کنید. به روزرسانیها اغلب با رفع آسیبپذیریهای امنیتی، سیستمها را در برابر بدافزار ایمن میسازند. آنتیویروسها قابلیت انجام خودکار آپدیتها را دارند و معمولا این قابلیت به صورت پیش فرض فعال است. بنابراین، لازم است که کاربران به روزرسانی خودکار برنامههای آنتی ویروس را فعال کنند.
به همین ترتیب، سیستم عامل و مرورگرها باید به طور مرتب به روز شوند تا آسیبپذیریها برطرف گردد. سیستم عامل (ویندوز، macOS، لینوکس و غیره) و مرورگرها (Google Chrome، Mozilla Firefox، Microsoft Edge، Safari، Opera و غیره) اغلب گزینههای به روزرسانی خودکار را ارائه میدهند. با فعال کردن این گزینهها، میتوان به روزرسانیها را به طور خودکار دانلود و نصب کرد. بدین ترتیب سیستم خود را با بینیازی از پیگیری به روز رسانیها، به روز و ایمن نگه خواهیم داشت.
❎ بررسی دانلودها: دانلودهای خود را به دقت بررسی کنید و فایلهایی را که از منابع مورد اعتماد نیستند یا مشکوک به نظر میرسند باز یا دانلود نکنید چرا که جاسوسافزارها اغلب از طریق فایلهایی که به طور تصادفی دانلود شدهاند، توزیع میشوند.
به همین دلیل توصیه میشود همیشه فایلها قبل از دانلود، از نظر آلودگی اسکن شوند. حتی میتوان با استفاده از سایتهای اسکن فایل آنلاین، آن دسته از فایلهایی را که به آنها اعتماد نداریم یا مشکوک به نظر میرسند را مورد بررسی قرار دهیم. این سایتها برای شناسایی تهدیدات احتمالی از طریق اسکن فایلها با موتورهای آنتی ویروس متعدد استفاده میشوند. در نتیجه، پیش از باز کردن فایلهایی که مطمئن هستید از منابع مورد اعتماد نیستند، ضروری است که این مراحل را دنبال کنید.
❎ استفاده از نقاط بازیابی سیستم: در صورت فعال بودن بازیابی سیستم در رایانه، میتوانید به نقطهای که به جاسوسافزار آلوده نشده برگردید و به یک سیستم بدون آلودگی را بازیابی کنید.
❎ حذف کوکیهای مرورگر: این کوکیها میتوانند به جاسوسافزارها در ردیابی دادههای شخصی کاربر کمک کنند. کوکیها را از تنظیمات مرورگر خود پاک کنید یا از ابزار مخصوص این کار استفاده کنید.
❎ بررسی فایلهای سیستم: فایلهای سیستم را به طور منظم بررسی کنید تا با جلوگیری از تغییر فایلهای مهم سیستم توسط جاسوسافزارها، مطمئن شوید که فایلهای سیستمی سالم و اصلی را دارید. Microsoft System File Checker (SFC) ابزاری برای شناسایی و تعمیر فایلهای سیستمی خراب یا تغییر یافته در سیستم عامل ویندوز است. با اجرای منظم SFC، میتوان از بروز خطاهای احتمالی در رایانه جلوگیری کرد.
❎ بررسی فرآیندها و برنامههای مشکوک: فرآیندهای در حال اجرا در رایانه خود را با استفاده از Task Manager یا ابزار مشابه بررسی کنید. پس از بررسی فرآیندها یا برنامههای مشکوک یا ناشناخته، در صورت نیاز آنها را خاتمه دهید یا حذف کنید.
تهدیدهای جاسوسافزار برای کسب و کارها چیست؟
جاسوسافزارها میتوانند پیامدهای مختلفی برای کسب و کارها به همراه داشته باشند، این آسیبها میتواند بر عملکرد کسب و کار تأثیر منفی بگذارد:
☑️ نشت دادهها: جاسوسافزارها با دسترسی به دادههای حساس تجاری، میتوانند آنها را سرقت کرده یا افشا کنند. اطلاعات مالی، دادههای مشتری، ارتباطات داخلی و سایر دادههای مهم، زمانی که توسط جاسوسافزارها رهگیری میشوند، به اعتبار کسب و کار آسیب میرسانند و میتوانند سبب ایجاد مشکلات و مسائل قانونی شوند.
☑️ از دست دادن کارایی: جاسوسافزارها میتوانند سیستمهای رایانهای را کند کرده و منابع آن را مصرف کنند. این مورد میتواند با کاهش بهرهوری کارکنان بر فرآیندهای کسب و کار تأثیرگذار باشد. در واقع به دلیل کندی و از کار افتادن رایانهها، ممکن است در فرآیندهای تجاری اختلال صورت بگیرد.
☑️ سرقت اطلاعات: جاسوسافزارها میتوانند اطلاعات راهبردی تجاری و اسرار تجاری را سرقت کنند. هنگامی که این اطلاعات با رقبا به اشتراک گذاشته شود، ممکن است مزیت رقابتی کسب و کار از بین برود. همچنین اطلاعات مهمی مانند فهرست مشتریان، استراتژیهای بازاریابی و درخواستهای ثبت اختراع افشا شود.
☑️ خسارت مالی: جاسوسافزارها میتوانند به کسب و کارها آسیب مالی وارد کنند. به عنوان مثال، دسترسی غیرمجاز به حسابهای بانکی کسب و کار و انتقال پول میتواند از طریق نرمافزارهای مخرب انجام شود. علاوه بر این، به دلیل اختلال در فرآیندهای تجاری و از دست دادن دادهها، احتمال ایجاد زیانهای مالی وجود دارد.
☑️ از دست دادن اعتبار: کسب و کارهای آلوده به جاسوسافزار میتواند مشکلات قابلیت اطمینان را برای مشتریان خود ایجاد کند. نشت داده یا سرقت اطلاعات مشتری میتواند اعتماد آنها را به کسب و کارها مخدوش سازد و منجر به از دست دادن شهرت شود. این مسئله به نوبه خود میتواند با تاثیرگذاری بر روابط بلند مدت با مشتری، فرصتهای تجاری جدید را کاهش دهد.
☑️ از دست دادن اعتماد مشتری: جاسوسافزارها میتوانند باعث از بین رفتن اعتماد مشتریان کسب و کارها شوند. مشتریان ممکن است به دلیل ناتوانی کسب و کارها در محافظت از دادههای خود احساس ناامنی کنند. این امر باعث میشود که مشتریان آن کسب و کار را رها کرده و به شرکتهای رقیب روی بیاورند.
☑️ وقفههای سرویس: جاسوسافزارها میتوانند با آسیبرسانی به سیستمهای کامپیوتری کسب و کارها، باعث ایجاد وقفه در خدمات آنان شوند. کندی کامپیوتر، خرابی یا از دست دادن دادهها میتواند باعث اختلال در فرآیندهای تجاری و خدمات مشتریان شود که به تبع آن با تحت تاثیر قرار گرفتن رضایت مشتری، اعتبار کسب و کارها از بین میرود.
☑️ از دست دادن رقابتپذیری: جاسوسافزارها میتوانند اسرار تجاری و اطلاعات راهبردی و حساس را سرقت کنند. زمانی که این اطلاعات در دست شرکتهای رقیب باشد، رقابتپذیری کسب و کار کاهش مییابد. رقبا با یادگیری استراتژیهای کسب و کار و برنامههای بازاریابی، میتوانند مزیت رقابتی کسب کنند.
☑️ مسائل حقوقی: استفاده از جاسوسافزارها میتواند منجر به مشکلات قانونی شود. نقض قوانین حفاظت از دادههای شخصی ممکن است کسب و کارها را در معرض مجازاتهای کیفری و ادعاهای غرامت قرار دهد. علاوه بر این، کسب و کارها ممکن است به دلیل نقض قوانین محرمانه و امنیتی در قرارداد با مشتریان و تامینکنندگان خود با مسائل حقوقی مواجه شوند.
راهکارهای مقابله برای کسب و کارها
✅ نرمافزار امنیتی فعلی و قابل اعتماد: کسب و کارها باید از نرمافزار امنیتی به روز و قابل اعتماد برای محافظت در برابر جاسوسافزارها و سایر بدافزارها استفاده کنند. این نرمافزارها نقش مهمی در دفاع از سیستمهای کامپیوتری کسب و کارها در برابر تهدیدات و حفاظت از دادههای آنها ایفا میکنند.
✅ برنامههای آنتی ویروس و ضد بدافزار: یک برنامه آنتی ویروس به روز مانند پادویش، نرمافزارهای مخرب را از جمله ویروسها، تروجانها، کرمها و … که قادر به آلودهسازی رایانهها هستند، شناسایی و پاک میکند و در برابر جاسوسافزارها، ابزارهای تبلیغاتی مزاحم، تروجانها و سایر بدافزارها محافظت به عمل میآورد.
✅ آموزش و آگاهسازی کاربران: کارمندان کسب و کارها باید در مورد جاسوسافزارها و سایر نرمافزارهای مخرب آموزش آگاهی داشته باشند. این آموزش ها آگاهی از خطرات احتمالی مانند ایمیل های فیشینگ، وب سایت های خطرناک، فایل های دانلودی و حملات مهندسی اجتماعی را افزایش می دهد. حملات مهندسی اجتماعی روشی است که توسط عوامل مخرب برای فریب کاربران و به دست آوردن اطلاعات شخصی یا اطلاعات ورود به سیستم با استفاده از تاکتیک های دستکاری استفاده می شود. بنابراین، کاربران آگاه باید آموزش ببینند که از ارتباطات مشکوک، وبسایتهای جعلی و فایلهای ناامن دوری کنند.»
✅ سیاستهای استفاده ایمن از اینترنت: لازم است که کسب و کارها خطمشیها و سیاستهایی جهت استفاده ایمن از اینترنت ایجاد کنند و آن را برای کارمندان تصریح کنند. این خطمشیها ممکن است شامل محدودیتهایی در دسترسی به اینترنت، وبسایتها و فایلهای قابل دانلود برای اطمینان از امنیت شبکه محل کار باشد.
✅ به روزرسانی نرمافزار: کسبوکارها باید بهروزرسانیهای منظم سیستم عامل و سایر نرمافزارها را اعمال کنند. به روزرسانی نرمافزار با وصله کردن آسیبپذیریهای امنیتی شناخته شده از نفوذ جاسوسافزار به سیستمها جلوگیری میکند.
✅ ایمیل و فیلتر کردن فایل: کسب و کارها باید با استفاده از راه حل امنیتی ایمیل، به طور خودکار ایمیلها و فایلهای دریافتی را فیلتر کنند. این کار با شناسایی محتوای مضر بالقوه از آلودگی به جاسوسافزار جلوگیری میکند.
✅ کنترلهای دسترسی: کسب و کارها باید از یک سیستم مجوز و احراز هویت قوی استفاده کنند که دسترسی محدود به داده های حیاتی را فراهم می کند. این امر با محدودسازی دسترسی غیرمجاز به دادهها، از حملات احتمالی جاسوسافزارها جلوگیری میکند.
✅ نظارت بر شبکه و ممیزیهای امنیتی: کسب و کارها با نظارت مداوم بر شبکهها و ممیزیهای امنیتی خود. موفق به شناسایی فعالیتهای غیرعادی، آلودگی بالقوه جاسوسافزار در مراحل اولیه خواهند بود.
✅ دانلود نرمافزار و برنامههای کاربردی معتبر: کسب و کارها باید کارکنان را تشویق کنند که نرمافزارها و برنامههای کاربردی را فقط از منابع قابل اعتماد دانلود کنند. این امر از نفوذ بدافزارهای حاوی جاسوسافزارها احتمالی به رایانه جلوگیری میکند.
✅ رمز عبور قوی و احراز هویت: کسب و کارها باید سیاستهای رمز عبور قوی اتخاذ کنند و از روشهای احراز هویت چند عاملی استفاده کنند، تا از تلاشهای دسترسی غیرمجاز ممانعت شود و از دادههای کسبوکار محافظت به عمل آید.
✅ استفاده از VPN برای شبکه تجاری: کسب و کارها باید از یک شبکه خصوصی مجازی (VPN) برای ارائه دسترسی از راه دور استفاده کنند. VPN این تضمین میکند که دادههای تجاری به صورت ایمن منتقل شوند و از دسترسی غیرمجاز پیشگیری میشود.
✅ ممیزیهای امنیتی معمول: کسب و کارها باید به طور منظم ممیزیهای امنیتی انجام دهند و آسیبپذیریهای احتمالی را شناسایی کنند. این راهکار در شناسایی زودهنگام جاسوسافزارها و سایر بدافزارها سودمند است.
✅ ارتباطات تجاری داخلی: کسب و کارها باید ارتباط مؤثر بین کارکنان را تضمین کنند و دائماً بر مسائل ایمنی تأکید کنند. کارکنان باید تشویق شوند تا تهدیدات بالقوه را گزارش کنند و نگرانیهای امنیتی را به اشتراک بگذارند.
✅ نظارت بر امنیت و مدیریت رویداد: کسب و کارها باید همواره با رصد دائمی شبکهها و سیستمهای خود، حوادث امنیتی را شناسایی کرده و بر اساس آن واکنش نشان دهند. مدیریت موثر حوادث امنیتی پیامدهای حملههای جاسوسافزارها را به حداقل میرساند.
✅ امنیت فیزیکی: کسب و کارها باید انجام اقدامات امنیتی فیزیکی، از سیستمهای کامپیوتری، سرورها و مراکز داده در یک محیط امن محافظت کنند. اقداماتی مانند درهای قفل شده، دوربینهای امنیتی، سیستمهای هشدار و کنترلهای دسترسی از حملههای جاسوسافزارها محافظت میکنند.
✅ پشتیبانگیری و بازیابی سیستم: ضرورت دارد که کسب و کارها به طور منظم از سیستم نسخه پشتیبان تهیه کنند تا در صورت از دست رفتن دادهها به سرعت بازیابی شوند. این امر تداوم کسب و کار را در صورت از دست دادن دادهها پس از حملات جاسوسافزارها تضمین میکند.
✅ ارزیابی شریک تجاری و تامینکننده: کسب و کارها هنگام کار با شرکای تجاری و تامینکنندگان باید مراقب موارد امنیتی باشند. لازم است که در این روابط، ارزیابی دقیقی از قابلیت اطمینان و انطباق با استانداردهای امنیتی صورت پذیرد.
✅ پیگیری خبرهای داغ و تحقیقات تهدید: کسب و کارها باید به طور منظم اخبار امنیتی به روز و تحقیقات تهدیدات را رصد کنند. این مهم برای اطلاع از حملات جدید جاسوسافزارها، آسیبپذیریها و روشهای دفاعی اخیر است.
✅ گزارش و بررسی جاسوسافزارها: الزامی است که کسب و کارها هنگام قرار گرفتن در معرض حمله جاسوسافزارها، گزارش دهند و مورد بررسی قرار گیرند. این مورد برای درک منشاء و تأثیرهای حملهها اساسی است و فرصتی برای یادگیری از حملات آینده فراهم میآورد.
✅ فیلتر کردن وب: راهحلهای فیلتر وب با کنترل دسترسی کارمندان به اینترنت، از دسترسی کسب و کارها به وب سایتهای مخرب جلوگیری میکند. در واقع راهحلهای فیلتر از انتشار جاسوسافزارها و آلوده کردن کاربران با مسدود کردن محتوای ناخواسته پیشگیری میکند.
✅ استفاده از فایروال: فایروال یک سیستم (دستگاه) امنیتی است که ترافیک ورودی و خروجی شبکه را کنترل میکند. کسبوکارها میتوانند با استفاده از نرمافزار و سختافزار فایروال از شبکههای خود محافظت کنند، چرا که مانع دسترسی غیرمجاز میشود و ترافیک مخرب را شناسایی و از آن جلوگیری میکند.
کسب و کارها میتوانند با استفاده از نرمافزار و سختافزار فایروال از شبکههای خود با یک لایه امنیتی اضافی محافظت کنند. فایروال نرمافزاری یک برنامه امنیتی است که با اجرا شدن بر روی سیستم عامل از اتصالهای شبکه رایانه محافظت میکند. فایروال سختافزاری به عنوان یک دستگاه جداگانه عمل میکند و ترافیک شبکه را کنترل میکند.
✅ استفاده از پلتفرم SASE (Secure Access Service Edge): شبکه مبتنی بر ابر و معماری امنیتی SASE، که امنیت و خدمات شبکه را ترکیب میکند. برخلاف معماری های سنتی امنیت شبکه، پلتفرم SASE راه حل امنیتی جامع و مقیاسپذیری را به مشاغل ارائه میدهد. SASE طیف گستردهای از خدمات امنیتی از جمله اتصال به شبکه، فیلتر وب، فایروال، جلوگیری از از دست دادن داده، فایروال صفر، اطلاعات تهدید و غیره را گرد هم میآورد.
این سرویسها به صورت یکپارچه با یکدیگر کار میکنند و به کسبوکارها این امکان را میدهند که محافظت مؤثرتری در برابر بدافزارها مانند نرمافزارهای جاسوسی و سایر تهدیدها ارائه دهند. به لطف ساختار مبتنی بر ابر، پلتفرم SASE به کاربران و دستگاهها اجازه میدهد تا از هر کجا به آن دسترسی داشته باشند. این انعطافپذیری بیشتری را برای مشاغل ارائه میدهد و ضمن بهبود تجربه کاربر، اقدامات امنیتی را تقویت میکند.
یکی از مزیتهای پلتفرم SASE استفاده از فناوریهای پیشرفتهای مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برای تحلیل ترافیک و تشخیص تهدید است. این به کسب و کارها امکان میدهد تهدیدها را در زمان واقعی شناسایی کرده و به سرعت پاسخ دهند. پلتفرم SASE شبکه و خدمات امنیتی را در یک نقطه مدیریت مرکزی یکپارچه میکند. این امر مزایایی را هم از نظر هزینه و هم از نظر مدیریت به کسب و کارها میدهد. زیرا میتوانید سیاستهای شبکه و امنیتی را از یک کنسول مدیریت کنید و کنترل بهتری داشته باشید.