آیا سرعت رایانه‌تان کند شده است؟!

کند کار کردن رایانه می‌تواند با تاثیرگذاری بر بهره‌وری، حتی ساده‌ترین کارها را به دردسری واقعی بدل کند.  به طور کلی باز کردن هم زمان بسیاری از اپلیکیشن‌ها، برنامه‌ها، مرورگرهای وب و … می‌تواند سرعت رایانه شما را کاهش دهد.

چند گام ساده و موثر وجود دارد که می‌توان برای افزایش سرعت رایانه فعلی و بهبود عملکرد آن به کار گرفت. از آزاد کردن فضای هارد دیسک تا به‌ روزرسانی درایورها، این نکات می‌تواند در کمترین زمان ممکن به احیای رایانه کند شما ختم شود.

هرچند در سال‌های گذشته اینطور به نظر می‌رسید که این امور فقط توسط یک متخصص فناوری اطلاعات باید انجام شود، اما هم اکنون ویندوز مدیریت برخی از تنظیمات ساده را که تفاوت‌های چشمگیری حاصل می‌کنند، برای کاربران سهولت بخشیده است. در نتیجه پیش از آنکه برای خرید سخت‌افزار جدید عجله کنید، ترفندهای ساده زیر را برای افزایش سرعت سیستم خود امتحان کنید.

دلایل کندی سرعت رایانه چیست؟

عوامل مختلفی در کندی رایانه نقش دارند. سیستم عامل باید منابع رایانه (حافظه، فضای درایو، قدرت پردازش) را بین تمام برنامه‌هایی که روی آن اجرا می‌شود مدیریت کند، بنابراین چندین مورد وجود دارد که ممکن است عملکرد رایانه را کاهش دهد. دلایل اصلی کندی رایانه معمولاً در استفاده ناکارآمد از منابع رایانه شخصی کاربر خلاصه می‌شود. از جمله مواردی که ممکن است منجر به این نقیصه شوند، عبارتند از:

• پُر شدن حافظه رم (حافظه دسترسی تصادفی یا RAM – Random Access Memory)
• تمام شدن فضای درایو دیسک (HDD یا SSD)
• هارد درایو قدیمی
• تعدد برنامه‌های پس زمینه
• برنامه‌های راه اندازی (startup) بسیار زیاد
• عقب افتادن از به روزرسانی ویندوز یا درایور
• بدافزار یا ویروس
• جلوه‌های ویژه و ویژگی‌های بصری

از کجا شروع کنیم؟

برای آشنایی با روش‌های بهبود عملکرد کامپیوتر و جلوگیری از کند شدن بیشتر سرعت سیستم خود در طولانی مدت، به مطالعه راه‌حل‌های موجود در ویندوز 11 یا ویندوز 10 بپردازید که به شرح موارد زیر است :

1️⃣ کامپیوتر خود را  Restart کنید

اگر سرعت رایانه شما آن چیزی که باید باشد نیست، اولین کار توصیه شده راه اندازی مجدد کامپیوتر است. اگرچه بستن برنامه‌هایی که در حال اجرا هستند کمک می‌کند، اما راه‌اندازی مجدد رایانه مزایای دیگری را نیز به همراه خواهد داشت. این کار تضمین می‌کند که برنامه‌ها در پس‌زمینه اجرا نشوند، به‌روزرسانی‌های ویندوز نصب شوند و همچنین شماری از باگ‌های موجود (مانند نشت حافظه که باعث استفاده بیش از پیش برنامه‌ها از رم می‌شود) برطرف گردد. صرفا به این دلیل که فکر می‌کنید راه اندازی زمان بسیار طول می‌کشد اجازه ندهید رایانه شما روزها بدون وقفه کار کند، در عوض می‌توانید به جای Shut down اجازه دهید به وضعیت Sleep برود، اما مطمئن شوید که هر دو یا سه روز یکبار رایانه خود را Restart کنید. برخلاف آنچه ممکن است فکر کنید، خاموش کردن رایانه همه فرآیندهای در حال اجرا را نمی‌بندد! این در حالی است که راه‌اندازی مجدد رایانه باعث می‌شود که تمام نصب‌ها و به‌روزرسانی‌های لازم انجام گردد و همه برنامه‌ها بسته شوند.

2️⃣ فضا را خالی کنید

این احتمال وجود دارد که چند سالی است که از رایانه کند خود استفاده می‌کنید و اگر مانند بسیاری از کاربران هستید، آخرین باری که پوشه « Downloads» را پاک کرده‌اید به خاطر نمی‌آورید، بنابراین به موارد زیر توجه کنید:

• با مراجعه به پوشه‌ Downloads و سایر پوشه‌هایی که فایل‌ها، عکس‌ها یا ویدیوهای خود را در آن نگهداری می‌کنید، به حذف مواردی که نیاز ندارید بپردازید. اگر به طور مرتب این پوشه‌ها را خالی نکنید، با انباشته شدن فایل‌های دانلود شده از اینترنت، فضای هارد دیسک اشغال می‌شود.
•  برنامه‌هایی که نمی‌خواهید یا نیاز ندارید حذف کنید. چرا که ممکن است فضای هارد دیسک را اشغال کرده و سرعت آن را کاهش دهند. بدین منظور Control Panel را از طریق نوار جستجوی ویندوز باز کنید (از طریق نماد ویندوز در سمت چپ پایین صفحه قابل دسترسی است) و روی Uninstall a program، زیر هدر برنامه‌ها کلیک کنید. از پنجره‌ای که باز می‌شود جهت حذف برنامه‌هایی که نیاز ندارید استفاده کنید.
• از طرف دیگر، می‌توان از یک درایو پشتیبان (backup drive) یا فضای ذخیره‌سازی ابری (cloud storage) به منظور آپلود و نگهداری تمامی فایل‌هایی که فضای زیادی را اشغال می‌کنند و به طور روزانه مورد نیاز نیستند، استفاده کرد. در واقع،به شدت توصیه می‌شود که همواره یک نسخه پشتیبان از تمام فایل‌های مهم و حساس خود تهیه کنید، زیرا ممکن است یک روز کامپیوتر کندتان از کار بیفتد!
• همچنین به یاد داشته باشید که سطل بازیافت (recycling bin) خود را مرتبا خالی کنید!
• فایل‌های موقت (temporary files) را پیدا و حذف کنید. مانند فایل‌هایی که برنام‌ها هنگام نصب به روزرسانی‌ها دانلود می‌کنند هستند که برنامه‌ها و سیستم عامل برای ذخیره داده‌های موقت استفاده می‌کنند. با گذشت زمان، فایل‌های موقت فضای زیادی را روی هارد دیسک اشغال می‌کنند. لازم به ذکر است که یافتن فایل‌های موقت گاه بسیار دشوار است، زیرا غالبا در پوشه‌های مخفی هستند و تشخیص اینکه چه چیزی باید حذف شود، مشکل است. به طور خلاصه می‌توان با خروج از همه برنامه‌های باز، فشردن کلید Windows + R، تایپ %TMP% و کلیک روی «OK» به پوشه اصلی فایل موقت خود دسترسی پیدا کنید. البته ممکن است شامل فایل‌هایی که برنامه‌ها هنوز از آنها استفاده می‌کنند باشد که نباید حذف گردند.
• به طور منظم در مرورگر وب خود cache یا حافظه پنهان (صفحات وبی که مرورگر جهت بهبود سرعت مرور ذخیره می‌کند) و cookies (داده‌های ذخیره شده وب‌سایت‌هایی که بازدید می‌کنید) را که هنگام مرور وب ایجاد می‌شوند پاک کنید، زیرا می‌توانند فضای زیادی را اشغال کنند.
• کندی کامپیوتر اغلب به اجرای بیش از حد برنامه‌ها به طور همزمان ایجاد می شود که با مصرف قدرت پردازش، عملکرد رایانه را کاهش می‌دهد. جهت بررسی برنامه‌های در حال اجرا در پس‌زمینه رایانه و نیز مقدار مصرف حافظه و قدرت پردازش توسط هرکدام از آنها، Task Manager را با فشردن CTRL+ALT+DELETE  باز کنید. همچنین می‌توان اجرای برنامه‌ها را مستقیماً از Task Manager با انتخاب آن‌ها و کلیک روی «End task» خاتمه داد.

3️⃣ جلوه‌های بصری و موارد مربوط به زیباسازی ویندوز را غیرفعال کنید

در این روش با خاموش کردن جلوه‌های انیمیشنی، ممکن است ویندوز شما کمی نازیبا به نظر برسد، اما اگر واقعاً رایانه‌تان کند است، ارزش امتحان کردن دارد. بدین منظور به Settings بروید، Accessibility و سپس Visual Effects را انتخاب و در ادامه disable Transparency effects و Animation effects را غیر فعال کنید.

از جمله اقدامات دیگری که در این بخش می‌تواند بسیار مفید باشد، غیر فعال کردن مواردی همچون News and Interests می‌باشد. این قابلیت به خصوص زمانی که در حالت Open on Hover باشد بسیار در عملکرد سیستم تاثیر گذاشته و حتی باعث کندی و یا قفل شدن Taskbar خواهد شد. برای این منظور بر روی نوار Taskbar راست کلیک کرده و ویژگی News and Interests را در وضعیت Turn off قرار دهید.

4️⃣ اپلیکیشن‌های خود را مدیریت کنید

به Start Menu بروید و روی Settings کلیک کنید. در سمت چپ با انتخاب گزینه Apps و Installed Apps، لیست تمام نرم افزارهای موجود در رایانه خود را مرور کنید و اگر چیزی وجود دارد که به آن نیاز ندارید، روی سه نقطه در گوشه سمت راست کلیک کرده و Uninstall را انتخاب کنید. بدین ترتیب نه تنها در فضا بلکه در فعالیت‌های پس‌زمینه اپلیکیشن‌ها نیز به طور موثری صرفه‌جویی می‌کنید.

5️⃣ فضای ذخیره‌سازی خود را پاک‌سازی کنید

از ویندوز 10 به بعد مایکروسافت ویژگی کارآمدی به نام Storage Sense را در نظر گرفته و  مدیریت پاکسازی رایانه توسط ویندوز را امکان‌پذیرساخته است، تا بدین شکل کاربر در خصوص نحوه استفاده از فضای ذخیره‌سازی رایانه شخصی خود به ایده بهتری دست یابد. این مورد شامل حذف خودکار فایل‌های موقت، خالی کردن سطل بازیافت یا حذف فایل‌های دانلود شده قدیمی‌تر می‌شود. جهت فعال کردن آن و تنظیم نحوه عملکرد، دوباره به منوی Settings بروید، روی System در ستون سمت چپ کلیک کنید و سپس Storage را انتخاب کنید.
در صورتی که نگران هستید ویندوز آنچه که می‌خواهید نگه دارید را حذف کند، می‌توانید این کار را به صورت دستی انجام دهید. در همان منوی Storage، گزینه Cleanup Recommendations را انتخاب کنید. در این بخش با بررسی اینکه آیا فایل‌های بزرگ پیشنهادی دارید که مدتی است باز نکرده‌اید و ممکن است فضای زیادی اشغال کرده باشد، آغاز کنید. پس از انجام این کار با کلیک بر See Advanced Options، لیست فایل‌های قابل حذف را مرور کنید، سپس Remove Files را انتخاب کنید. توجه ویژه داشته باشید که اگر می‌خواهید دانلودها را نگه دارید، آن‌ را انتخاب نکنید. صرفا فقط آن دسته از اپلیکیشن‌ها و فایل‌هایی را که واقعاً به آنها نیاز دارید، حفظ کنید.

6️⃣ اپلیکیشن‌های مورد نیاز خود را در هنگام راه‌اندازی مدیریت کنید

یکی از بزرگ‌ترین نارضایتی‌هایی که اکثر ما هنگام کندی رایانه‌هایمان احساس می‌کنیم، درست هنگام راه‌اندازی است زمانی که رایانه را روشن می‌کنیم.
توصیه می‌شود اپلیکیشن‌هایی را که هنگام ورود به سیستم به طور خودکار اجازه شروع به کار دارند را محدود کنید تا هنگام راه‌اندازی رایانه اجرا نشوند. برای انجام این کار به Start Menu بروید و پس از تایپ Task Manager دکمه Enter را فشار دهید. در سمت چپ آن پنجره، Startup Apps را انتخاب کنید. ممکن است با دیدن چیزهایی که به ندرت نیاز به boot شدن هنگام روشن کردن رایانه دارند، تعجب کنید در نتیجه فقط آن دسته از برنامه‌هایی را که می‌شناسید انتخاب کنید نه چیزی را که نمی‌شناسید. ممکن است ویندوز برای راه‌اندازی صحیح نیاز به بعضی موارد زمانبر داشته باشد. پس از انتخاب یک برنامه، ماوس خود را روی آن قرار دهید، کلیک راست کرده و آن را غیرفعال کنید.

✅ توجه: اگر برنامه‌ای که غیرفعال کرده‌اید، با راه‌اندازی ویندوز به طور خودکار شروع به کار کرد، باید فورا اسکن ویروس و بدافزار انجام دهید.

7️⃣ تنظیمات حریم خصوصی خود را بررسی کنید

این نکته فوق العاده مهم است و نه تنها ممکن است در افزایش سرعت رایانه‌تان مفید واقع شود، بلکه در کنترل نحوه استفاده اپلیکیشن‌ها از مواردی همچون موقعیت مکانی یا میکروفون نیز سودمند خواهد بود.

به Settings در Start Menu بازگردید، Privacy and Security را انتخاب کنید و در App Permissions با مرور هر یک از این گزینه‌های موقعیت مکانی، دوربین، میکروفون و …، دسترسی اپلیکیشن‌هایی که به آن خدمات نیاز ندارند را غیرفعال کنید.
برای مثال، اگر از Microsoft assistant استفاده نمی‌کنید، ممکن است بخواهید میکروفون را برای Cortana خاموش کنید و می‌توانید دسترسی همه اپلیکیشن‌ها به نوتیفیکیشن‌ها را غیرفعال کنید. البته این بدان معناست که اپلیکیشن‌های شما نمی‌توانند برای آنچه که جهت هشدار برنامه‌ریزی شده‌اند به شما هشدار دهند، اما ممکن است کمک بزرگی به عملکرد سیستم شما باشد.

✔️ ضمنا به خاطر داشته باشید، حتی اگر رایانه شما به خوبی کار می‌کند، همواره به منو Privacy and Security نگاهی بیندازید تا بدانید برنامه‌های نصب شده دقیقاً دارای چه مجوزهایی هستند.

8️⃣ عملکرد انرژی (energy performance) را مدیریت کنید

در بخش Settings، با انتخاب System به Power and Battery بروید. ویندوز در مدیریت Power Mode شما بسیار خوب است، مخصوصاً اگر از لپ‌تاپی استفاده می‌کنید که به برق متصل نیست، مفید است و در این مورد می‌توانید Balanced mode یا Best Power Efficiency را انتخاب کنید. اما اگر رایانه شما به برق وصل است و بسیار کند است، Best Performance را انتخاب کنید. در این صورت اگرچه ممکن است کامپیوتر دمای بالاتری را تجربه کند و ممکن است صدای فن را بشنوید، مطمئناً دستگاه خود را مجبور می‌کنید تا آنجا که می‌تواند سریع و قدرتمند کار کند.

9️⃣ رایانه شخصی خود را به روز کنید

این مورد بسیار ضروری است. به‌روزرسانی رایانه شما تضمین می‌کند که از چندین اصلاح و تنظیم بهره می‌برید که عملکرد بسیار بهتری را به برنامه‌های خاص ارائه دهد، بنابراین تجربه کلی شما را تسهیل می‌بخشد. در عین حال به‌روزرسانی‌ها، محافظت‌های امنیتی و حیاتی در برابر آسیب‌پذیری‌هایی که امکان سوء استفاده از آن توسط هکرها وجود دارد، ارائه می‌کنند.

در  Start Menu عبارت Windows Update را تایپ کرده و Enter را فشار دهید تا ویندوز تمام به روزرسانی‌های موجود را نشان دهد، سپس روی Download and Install کلیک کنید. ویندوز برای به روزرسانی‌های بعدی به شما هشدار خواهد داد، اما اگر می‌خواهید مطمئن شوید که همیشه به روز هستید، هر از چند گاهی به این بخش نگاهی بیندازید.

🔟 اسکن بدافزار و ویروس انجام دهید

بدافزار یا نرم افزار مخرب و ویروس‌ها می‌توانند منجر به کندی عملکرد رایانه شوند که با علائمی از جمله پیام‌های popup غیرمنتظره، برنامه‌هایی که به‌طور غیرمنتظره و خودکار فعال می‌شوند یا صدای هارد دیسک که دائماً کار می‌کند همراه است. بهترین راه مقابله با ویروس‌ها و نرم افزارهای مخرب این است که با اجرای نرم افزارهای ضد بدافزار و آنتی ویروس و به روز نگه داشتن آنها، امنیت سیستم خود را تامین کنید.

ممکن است هنگام اسکن انواع بدافزارها با آنتی ویروس نیز استفاده از حافظه نیز افزایش یابد، اما توصیه می‌شود در انجام این کار استمرار داشته باشید. برای جلوگیری از اجرای اسکن در پس‌زمینه در صورتی که به بررسی بدافزار نیاز دارید، می‌توانید اسکن‌ها را به صورت دستی انجام دهید، به علاوه لازم است اطمینان حاصل کنید که آخرین نسخه نرم‌افزار امنیتی انتخابی خود را اجرا می‌کنید. 

۱۱. کامپیوتر خود را Factory Reset کنید

در نهایت این آخرین اقدامی است که بدون درخواست کمک حرفه‌ای در خانه می‌توانید انجام دهید. اگر هیچ کدام از گزینه‌های فوق کارآمد واقع نشد و قصد امتحان نسخه‌ای تقریباً جدید از رایانه شخصی خود دارید، Reset this PC را انجام دهید. برای انجام این کار، به بخش Settings، سپس System بروید و گزینه Recovery را انتخاب کنید. در ادامه می‌توان انتخاب کرد که فایل‌های خود را نگه دارید یا همه چیز را با factory reset حذف کنید. اما به یاد داشته باشید که حتی اگر تصمیم به نگهداشتن فایل‌های خود دارید، ممکن است در صورت بروز مشکل، آنها را از دست بدهید، بنابراین همیشه از تمام اسناد و اطلاعات مهم یک نسخه پشتیبان تهیه کنید.